రిజర్వేషన్లు - అభివృద్ధి- ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలు - నూతన దృక్కోణం

భారతదేశంలో కుల ఆధారిత కోటాలు ఎస్‌సీ, ఎస్‌టీ, ఓబీసీ సముదాయాలను సామాజిక, ఆర్థిక రంగాల్లో ముందుకు తీసుకురావడానికి రూపొందించబడ్డాయి. అయితే, ఈ విధానం సమాజాన్ని భిన్నంగా చూస్తుందని, ప్రతిభను అణచివేస్తుందని, రాజకీయ సాధనంగా మారిందని అనేక విమర్శలు చాలా కాలంగా వస్తున్నాయి. మరోవైపు, ఇది సమానత్వాన్ని పెంచుతుందనే అభిప్రాయాలు కూడా వినవస్తున్నాయి. కానీ, ఈ రిజర్వేషన్ల కోటాలకు బదులుగా ఆర్థిక స్థితి, విద్యా స్థాయి, నివాస ప్రాంతం వంటి బహుముఖ కారకాలపై ఆధారపడిన ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలను కూడా అన్వేషించవచ్చు. ఇటీవలి నూతన అధ్యయనాల ప్రకారం, 2024లో ఎస్‌సీలలో 25 శాతం మంది పేదరిక రేఖ కింద ఉన్నారు, ఎస్‌టీలలో 35 శాతం, ఓబీసీలలో 22 శాతం మంది ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్నారు. ఇలాంటి గణాంకాలు ఆధారంగా, ఈ సముదాయాలను వేగంగా ముందుకు తీసుకురావడానికి సరికొత్త వ్యూహాలు అవసరం ఉంది. ముందుగా, ఆర్థిక స్థితి ఆధారంగా సహాయం అందించడం ఒక ముఖ్యమైన దారి. కులం కంటే ఆదాయాన్ని ప్రధానంగా తీసుకుని, నిరుపేదలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వవచ్చు. ఉదాహరణకు, ఓబీసీలకు ఇప్పటికే ఉన్న ‘క్రీమీ లేయర్’ విధానాన్ని ఎస్‌సీ, ఎస్‌టీలకు కూడా విస్తరించవచ్చు, దీని ద్వారా సంవత్సరానికి ఎనిమిది లక్షల రూపాయలు పైబడిన ఆదాయం ఉన్నవారిని మినహాయించి, నిజమైన అవసరం ఉన్న వారికి సహాయం చేయవచ్చు. ఇలాంటి విధానం సుప్రీమ్ కోర్టు చర్చల్లో కూడా వచ్చింది, దీని ద్వారా తరతరాలుగా లబ్ధి పొందుతున్నవారిని నియంత్రించవచ్చు. 2024 సామాజిక సంక్షేమ గణాంకాల ప్రకారం, ఇలాంటి ఆదాయ ఆధారిత సహాయాలు ఇప్పటికే కొన్ని రాష్ట్రాల్లో ప్రయోగాత్మకంగా అమలవుతున్నాయి. ఫలితంగా ఎస్‌సీలలో ఉపాధి రేటు 15 శాతం పెరిగింది. ఇది కుల వివక్షను పూర్తిగా తొలగించకపోయినా, ఆర్థిక సమానత్వాన్ని పెంచుతుంది. అమలు కోసం, ఆదాయ సర్టిఫికెట్ల ఆధారంగా ప్రభుత్వ సబ్సిడీలు, రుణాలు, ఉద్యోగ స్థానాలు అందించవచ్చు. అమెరికాలో ఆదివాసీ సముదాయాలకు ఇలాంటి మోడల్ ద్వారా ఆర్థిక వృద్ధి సాధించారు, ఇది భారత్‌లో కూడా అనుసరించదగినది. రెండవదిగా, విద్య మరియు నైపుణ్యాల పెంపకం ద్వారా స్వతంత్రతను సాధించవచ్చు. కోటాలు లేకుండా, ఉచిత విద్యా సౌకర్యాలు, ఉపకారవేతనాలు, వోచర్ వ్యవస్థలు అందించడం ద్వారా ఎస్‌సీ, ఎస్‌టీ, ఓబీసీ యువతను బలోపేతం చేయవచ్చు. ఉదాహరణకు, పేద విద్యార్థులకు ప్రైవేట్ విద్యాసంస్థల్లో సీట్లు కేటాయించే వోచర్ పద్ధతి సూచించబడింది. 2025 సర్వేల ప్రకారం, ఎస్‌టీలలో ఇంటర్నెట్ యాక్సెస్ కేవలం 20 శాతం మందికి మాత్రమే ఉంది. ఇది గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో 8 శాతం కంటే తక్కువ. దీన్ని పరిష్కరించడానికి, ఆదివాసీ ప్రాంతాల్లో నైపుణ్య శిక్షణ కేంద్రాలను స్థాపించాలి. వ్యవసాయం, పర్యాటకం, సాంకేతికత వంటి రంగాల్లో జాబ్స్ కు శిక్షణ ఇచ్చి వారిని సంసిద్ధులను చేయవచ్చు. స్కిల్ ఇండియా మిషన్ ద్వారా ఇప్పటికే ఓబీసీలలో 18 శాతం మంది నైపుణ్యాలు పెంచుకుని ఉపాధి పొందారు. కేరళలో ఇలాంటి కార్యక్రమాలు ఎస్‌సీల విద్యా స్థాయిని 10 శాతం పెంచాయి. ఇది ప్రతిభను ప్రోత్సహిస్తుంది, ఆర్థిక చలన గతి శీలతను మెరుగుపరుస్తుంది, కానీ ఇప్పటికీ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మౌలిక సదుపాయాల విషయంలో అనేక లోపాలు ఉన్నాయి.ముందుగా వాటిని ప్రభుత్వం పరిష్కారించాలి. మూడవదిగా, వ్యాపార సాధికారత, ఆర్థిక సహాయం చేయటం ద్వారా స్వయం ఉపాధి అవకాశాలను పెంచవచ్చు. ఎస్‌సీ,ఎస్‌టీ, ఓబీసీలకు ప్రత్యేక రుణాలు, అనుదానాలు, వ్యాపార ప్రారంభ కేంద్రాలు అందించడం ద్వారా వ్యవస్థాపకులుగా మార్చవచ్చు. ఆదివాసీ ప్రాంతాల్లో సోలార్ క్లీన్ పవర్ గ్రిడ్స్, మైక్రో గ్రిడ్స్, పర్యాటక అభివృద్ధి వంటి ప్రాజెక్టులు సూచించబడ్డాయి. ముద్రా యోజన ద్వారా ఓబీసీ మహిళలు స్వయం సహాయ బృందాల ద్వారా ఆదాయాన్ని 20 శాతం పెంచుకున్నారు. గుజరాత్‌లో ఇలాంటి సహాయాలు ఓబీసీల వ్యాపారాలను 12 శాతం పెంచాయి. అమెరికా ఆదివాసీలలో స్వపరిపాలన ద్వారా సాధించిన విజయాలు భారత్‌లోనూ అనుసరించదగినవి. ప్రైవేట్ రంగంతో భాగస్వామ్యాలు, కాలానుగుణ విధాన సమీక్షలు ఇందుకు సహాయపడతాయి. అయితే, నకిలీ ధ్రువపత్రాల సమస్య ఇక్కడ కూడా ఉంది.నాలుగవదిగా, సముదాయ మరియు సామాజిక అభివృద్ధి వ్యూహాలు ముఖ్యం. బహుముఖ పాయింట్ వ్యవస్థ ద్వారా కులం కాకుండా పేదరికం, విద్యా స్థాయి, గ్రామీణ-పట్టణ వ్యత్యాసాలు ఆధారంగా పాయింట్లు కేటాయించవచ్చు. ఎస్‌టీలకు స్వపరిపాలన ఇవ్వడం, బాహుజన బ్యాంకులు, మీడియా సంస్థలు స్థాపించడం సూచించబడింది. గ్రామీణ ఎస్‌సీ, ఎస్‌టీలకు భూమి హక్కులు, ఆరోగ్య సేవలు, మౌలిక సదుపాయాలు మెరుగుపరచడం అవసరం. తమిళనాడులో ఓబీసీల సామాజిక కార్యక్రమాలు 10 శాతం సామాజిక చలనశీలతలను పెంచాయి. ఇలాంటి మోడల్ సమగ్ర అభివృద్ధిని తెస్తుంది, కానీ వీటి అమలుకు మరి కొంత సమయం పట్టవచ్చు.
ఐదవదిగా, ప్రైవేట్ రంగంలో అవకాశాలు పెంచడం. కోటాలు లేకుండా, డైవర్సిటీ కార్యక్రమాల ద్వారా ఉద్యోగ శిక్షణ, నియామకాలు చేయవచ్చు. ఓబీసీలను నియమించే కంపెనీలకు పన్ను రాయితీలు ఇవ్వడం ద్వారా ప్రోత్సహించవచ్చు. ఇది ముఖ్య ఆర్థిక వ్యవస్థలోకి తీసుకువచ్చి, కోటాల అవసరాన్ని తగ్గిస్తుంది. అయితే, ప్రైవేట్ సంస్థల సహకారం కూడా ఓ సవాలుగా ఉంది. ఇలాంటి మార్గాలు అమలు చేయడంలో అనేక ఇబ్బందులు ఉన్నాయి. కుల వివక్ష పూర్తిగా తొలగకపోవడం, రాజకీయ వోటు బ్యాంకులు మార్పులను అడ్డుకోవడం, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అవగాహన లోపం వంటివి. కొందరు కోటాలు తొలగిస్తే సమాజం మరింత విభజనకు గురవుతుందని ఆందోళన చెందుతున్నారు. మరికొందరు, ఇది ప్రతిభావంతుల వలసలకు కారణమవుతుందని అంటున్నారు. అయినప్పటికీ, అధ్యయనాలు సమతుల్య విధానాలతో వేగవంతమైన అభివృద్ధి సాధ్యమని నిపుణులు అంటున్నారు. చివరిగా, మిశ్రమ మోడల్ ను సమయానుకూలంగా అనుసరించవచ్చు. కోటాలను కొంతవరకు కొనసాగిస్తూనే, ఆర్థిక సహాయాలు, నైపుణ్య శిక్షణలు ఇస్తూ,వాటిని సమన్వయం చేయాలి. చిన్న స్థాయి ప్రయోగాలు చేస్తూ, సముదాయ నాయకుల, ఎన్‌జీఓలతో సహకారం తీసుకోవటం ముఖ్యం. మొత్తంగా, ఈ మార్గాలు సమగ్ర విధానాలు, అమలు శక్తి, స్థానిక సంప్రదింపులతో అమలైతే, ఎస్‌సీ, ఎస్‌టీ, ఓబీసీ సముదాయాలు వేగంగా అభివృద్ధి చెందే అవకాశం ఉంది.

– డాక్టర్ కోలాహలం రామ్ కిశోర్
సెల్ : 9849328496